Hazırlayan: Karel VALANSİOrtadoğu / İranNükleer çalışmalar son hız devam ediyorBM Güvenlik Konseyi`nin geçen ay sınırlı yaptırım kararı aldığı İran, endüstriyel amaçlı uranyum zenginleştirme faaliyetlerine hız verdiğini açıkladı. İran Devrimi`nin gelecek ay kutlanacak yıldönümünde açıklanaca
Yusuf BESALEL
Bütün iman kuralları açık olarak Tevrat’ta bulunmazlar. Tevrat’ı yorumlayan din bilginleri, Musevi dininin esası olan bu prensipleri açıklamışlardır. Bu konuda 12. Yüzyılın ünlü din bilginlerinden Hananel Huşe el, Karaizm mehzebinin kurucusu Yuda Hadaşi, 13. ve 14. yüzyıllarda Hasdai Crescas, Simeon Ben Zeman Duran, Joseph Albo, İsaac Arama, Josep Jabez, İzak Abrabanel, 16 yüzyılda Spinoza; 18. yüzyılda Yahudiliğin modern dönemini başlatan Moses Mendelssohn, 19. yüzyılda Solomon Formsteher, Samuel Hirşa, 20. yüzyılda Morris Joseph, Mordechai Kaplan, Lodis, Jacobs,... eserler vermişlerdir. Bu düşünürlerin çoğuna 12. yüzyılın büyük düşünürü Ribi Moşe Ben Maymon (Maimonides) ilham kaynağı olmuştur. Maimonides’in yorumları, Mişna Tora adlı kitapta toplanmıştır. Arapça kaleme alınan eserde iman ilkeleri: Usul (kökler), Gavaid (asli sadakat prensipleri), İtikad (inançlar) ve Şaria (kanunlar) adlı dört bölümde toplanmıştır. Maimonides (Rambam)’in 13 prensibini esas olarak kabul ederler:
“Tam bir imanla inarırım ki:
1) Tanrı, var olan herşeyi yarattı ve onlara o hükmeder.
2) Tanrı birdir ve O’ndan başka Tanrı yoktur.
3) Tanrı’nın bedeni yoktur ve hiçbir şekilde tasvir edilemez.
4) Tanrı’nın başlangıcı yoktur ve nihayeti olmayacaktır.
5) Yalnız Tanrı’ya dua etmeliyiz.
6) Peygamberlerin bütün sözleri doğrudur.
7) Moşe Rabenu bütün peygamberlerin en büyüğüdür.
8) Elimizde olan Tora, Tanrı tarafından Moşe’ye verildiğinin aynıdır ve değiştirilmemiştir.
9) Dinimiz ilâhi bir dindir ve değiştirilemez.
10) Tanrı, insanların bütün hareket ve düşüncelerini bilir.
11) Tanrı emirlerini ifa edenlerini mükafatlandırır ve emirlerini yerine getirmeyenleri cezalandırır.
12) Tanrı, Kurtarıcı’yı (Maşiyah) gönderecektir. Geç kalsa dahi beklerim.
13) Ruhum ölümsüzdür ve Tanrı dilediği zaman ölüleri hayata kavuşturacaktır.”
Taş tabletler üzerindeki On Söz (Tesniye, 4:13) Yahudiliğin ilkelerinden ziyade temel uygulamalarını ortaya koymaktadır. Bu bakımdan bu temel dogmaların saptanması ve bir sisteme bağlanması, Talmud’un bilgelerini meşgul etmeye başlamış ve bunları insan ve Tanrı, insan ve insan arasındakiler olmak üzere ayırmaya (Yoma, 85 b) ve başlıca ahlâki ilkeleri (sifre Levililer 19.18, Şabat, 83) tasnif etmeye başlamışlardır. Bilgelere göre Tanrı’nın varlığını inkâr eden bir “kofer be ikar”dır ve Tanrı’ya inanç tüm Tora’nın temelidir (Arahin, 15 b). Bilgelere göre: “Şu kişiler gelecek dünyadan mahrum kılınacaktır: Yeniden dirilişi inkâr eden, Tora’nın Tanrısal kökenini ve Tanrısal adaleti ve mükâfat ve cezasını inkâr eden.” (Sanhedrin, 10.1) Rabiler; Şema duasının ilk cümlesinde, dualar kitabında ve büyük dini bayramların dualarında Yahudiiğin temel iman ilkelerini dahil etmişlerdir. Esasen 1. yüzyılda dahi filozof Filo, Kutsal Kitap’ın kabul edilmesinin; Yahudi’yi Tanrı’nın varlığı ve tekliği, İlâhi adalet ve Tanrı tarafından verilişi ve ebedi oluşu gibi temel inançlara bağladığını ifade etmiştir.
devam edecek...
Kaynakça: "Yahudilik Ansiklopedisi",
Cilt I, II, III
Yusuf Besalel
